Sérhljóð

Hér lærum við hvernig á að bera fram einhljóðin 8 í íslensku og tvíhljóðin 8.

Einhljóð

Þessi hljóð samanstanda af einu sérhljóði. Svona ber maður þau fram:

Ritháttur	Framburður	Hljóðritun
a		[a]
e		[ɛ]
i/y		[ɪ]
í/ý		[i]
o		[ɔ]
u		[ʏ]
ú		[u]
ö		[œ]

Hvað er þessi „hljóðritun“?

Í hljóðritun eru notuð tákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu (IPA-stafrófinu). Þú þarft ekki endilega að skilja hvað þau merkja til að læra íslenskan framburð.

Tvíhljóð

Tvíhljóð samanstanda af tveimur sérhljóðum en í rituðu máli eru þau ekki endilega skrifuð með tveimur bókstöfum.

Tvíhljóðin í íslensku eru:

Ritháttur	Framburður	Hljóðritun
á		[au]
é		[jɛ]
ó		[ou]
æ		[ai]
ei/ey		[ei]
au		[œi]
ogi		[oi]
ugi		[ʏi]

Sérhljóð eru sjaldan fleiri saman

Á íslensku sér maður varla sama sérhljóðið fleiri en einu sinnu í röð, til dæmis aa eða ii. Reyndar gerist það sjaldan að maður sér fleiri en eitt sérhljóð saman yfirhöfuð, nema það sé tvíhljóð sem er nefnt fyrir ofan, eða:

• Eitt sérhljóðanna er með broddi, t.d. áætlun, Ítalía;
• Um tökuorð er að ræða, t.d. Ísrael, flauel.

Í samansettum orðum kemur fyrir að sama sérhljóðið birtist tvisvar í röð en í þessu tilfelli er það borið fram sem tvö sérhljóð. Til dæmis er hjartaaðgerð borið fram eins og það sé skrifað hjarta‑aðgerð (🤓 hljóðritun fyrir nörda: /ˈçartaˌaðcɜrð/).

Á undan ng/nk

Á undan ng eða nk breytist framburður ákveðinna sérhljóða. Þessar breytingar ná til eftirfarandi sérhljóða:

Sérhljóð	+ ng/nk →	verður	Hljóðritun	Dæmi
a		á	[au]	langur, blankur, banki
e		ei	[ei]	enginn, lengi
i		í	[i]	Ingi, flinkur
u		ú	[u]	pungur, punktur
ö		au	[œi]	söngur, blönk